ثبوت بیست ركعت تراویح

پرسش: نماز تراویح چند ركعت است با دلیل بنویسید ؟

پاسخ: نماز تراویح بیست ركعت است و ازپیامبر صلى الله علیه وسلم واجماع صحابه ثابت است كه در زمان حضرت عمر رضی الله عنه بر آن اجماع صحابه صورت گرفت به همین علت است كه كمتر از آن در زمان خلافت حضرت عثمان وحضرت علی رضی الله عنهما  وبعد از آن در زمان تابعین وتبع تابعین كه خیر القرون هستند ثبوتی ندارد وائمه مذاهب چهارگانه نیز بر این متفق اند كه تراویح كمتر از بیست ركعت نیست . واز همان زمان كه اصحاب پیامبر صلی الله علیه وسلم بر این امر اجماع نمودند تا به امروز در كل دنیا از مشرق تا مغرب در همه مساجد. حتی  در مسجد الحرام در مكه و مسجد النبی در مدینه نماز تراویح بیست ركعت با جماعت خوانده می شود . اما جای تعجب است كه برخی اصرار دارند كه پیامبر صلی الله علیه وسلم با وتر بیش از یازده ركعت نخوانده و حضرت عمر رضی الله عنه هم همان تعداد را جاری ساخته پس بر آنان لازم است كه ثابت كنند در زمان حضرت عثمان و حضرت علی رضی الله عنهما و در زمان تابعین رضی الله عنهم و بعد از آن هم مردم به همین تعداد قیام می كردند و مشخص كنند كه بیست ركعت را چه كسی رواج داد و از چه زمانی شروع شد؟ واین سنت پیامبر صلی الله علیه وسلم و حضرت عمر رضی الله عنه را چه كسی در مسجد الحرام و مسجد النبی تغییر داد؟

ثبوت بیست ركعت تراویح از پیغمبر صلی الله علیه وسلم: « حدثنا یزید بن هارون قال انا ابراهیم بن عثمان عن الحكم عن مقسم عن ابن عباس أن رسول الله صلى الله علیه وسلم كان یصلی فی رمضان عشرین ركعة والوتر». (مصنف ابن أبی شیبة  (2 / 286) المعجم الكبیر للطبرانی  (10 / 86) المعجم الأوسط للطبرانی (2 / 309) مسند عبد بن حمید  (2 / 271) ابوبكر بن ابی شیبه می گوید : یزید بن هارون برای من حدیث بیان كرد كه ابراهیم ابن عثمان از حكم از مقسم از ابن عباس به من خبر داد كه رسول الله صلی الله علیه وسلم در رمضان بیست ركعت و وتر خواند . اینكه می گویند ابراهیم بن عثمان فردی است كه علمای رجال بر ضعف آن اتفاق نظر دارند مورد قبول نیست و جای بحث دارد . زیرا در میان محدثین افرادی هستند كه وی را توثیق نموده اند . به فرض اینكه این حدیث ضعیف باشد باز هم صلاحیت استدلال را دارد چون ابن همام در فتح القدیر  می نویسد: « هر گاه حدیث ضعیف به آن قرائنی كه بر صحت آن دلالت كنند تایید شود صحیح می گردد» (اعلاء السنن ج7 ص71 ) وامام ترمذی رحمه الله می فرمایند : « اكثر اهل علم طبق آنچه از حضرت علی و حضرت عمر و بقیه اصحاب پیغمبر صلی الله علیه وسلم روایت شده ، بر بیست ركعت عمل نموده اند و قول سفیان ثوری و ابن مبارك وشافعی نیز همین است» (سنن الترمذی ، باب ما جاء فی قیام شهر رمضان) . مولانا ظفر احمد عثمانی می نویسد: ابن همام در فتح القدیر می فرماید: « این قول امام ترمذی مقتضی این است كه اصل آن قوی است ، اگر چه  از این طریق مخصوص كه روایت شده ضعیف است». و هیچ اهل علمی از خلفاء و صحابه افضل نیست ، پس چگونه عمل آن ها اصل  بیست ركعت را تقویت نمی كند . حق این است كه این حدیث اگر چه از نظر سند به درجه صحیح بودن نمی رسد لیكن از درجه حسن كمتر نیست (اعلاء السنن ،ج7 ، ص 72) و حدیث حسن مقبول و قابل عمل است .

ثبوت بیست ركعت تراویح از خلفاء راشدین: 1- «عن السائب بن یزید قال كانوا یقومون على عهد عمر بن الخطاب رضى الله عنه فی شهر رمضان بعشرین ركعة قال وكانوا یقرؤن بالمئین وكانوا یتوكؤن على عصیهم فی عهد عثمان بن عفان رضى الله عنه من شدة القیام »( السنن الكبرى للبیهقی - (2 / 496) ، سائب بن یزید می فرماید : مردم در زمان حضرت عمر بن خطاب رضی الله عنه در ماه رمضان بیست ركعت نماز می خواندند و سوره هایی را می خواندند كه بیش از صد آیه داشتند و در زمان حضرت عثمان بن عفان از شدت قیام بر عصاهایشان تكیه می زدند . امام نووی در الخلاصه وامام عراقی در شرح التقریب و حافظ سیوطی در المصابیح سند این حدیث را صحیح گفته اند .( اعلاء السنن ج7 ص 60 )

 2- «عن شتیر بن شكل وكان من اصحاب على رضى الله عنها انه كان یؤمهم فی شهر رمضان بعشرین ركعة ویوتر بثلاث وفی ذلك قوة (لما اخبرنا) أبو الحسن بن الفضل القطان ببغداد انبأ محمد بن احمد بن عیسى بن عبدك الرازی ثنا أبو عامر عمرو بن تمیم ثنا احمد بن عبد الله بن یونس ثنا حماد بن شعیب عن عطاء بن السائب عن ابى عبد الرحمن السلمى عن على رضى الله عنه قال دعا القراء فی رمضان فامر منهم رجلا یصلى بالناس عشرین ركعة قال وكان على رضى الله عنها یوتر بهم وروى ذلك من وجه آخر عن على (السنن الكبرى للبیهقی - (2 / 496) .  امام بیهقی می فرماید: شُتَیْر بن شكل از اصحاب حضرت علی رضی الله عنه بود و در رمضان امام جماعت بود بیست ركعت  و وتر خواند . پس ثابت شد كه در زمان سه خلیفه راشد بیست ركعت تراویح خوانده می شد . همچنین امام ترمذی می فرماید: « اكثر اهل علم چنانكه از حضرت علی وحضرت عمر رضی الله عنهما و بقیه اصحاب پیامبر صلی الله علیه وسلم روایت شده بر بیست ركعت عمل نموده اند و قول سفیان ثوری و ابن مبارك و شافعی نیز همین است (سنن ترمذی باب ماجاء فی قیام شهر رمضان) . لذا مواظبت خلفای راشدین واصحاب پیامبر صلی الله علیه وسلم بر بیست ركعت حدیث ابن عباس رضی الله عنه را تایید می نماید واینكه حضرت عمر رضی الله عنه بیست ركعت را با یك جماعت پشت سر یك امام جاری ساخت و همه اصحاب سكوت نمودند و بر آن اجماع شد ، بالاترین قرینه  است و این اجماع به منزله ی نص قرار می گیرد بر اینكه بیست ركعت تراویح نزد آنان اصلی داشته است و گرنه اصحاب پیغمبر صلی الله علیه وسلم چنین نبودند كه منكری را ببینند و در مقابل آن سكوت كنند . (اوجز المسالك ج2 ص391 ). اگر گروهی قبول نكنند كه در زمان خلفاء راشدین بیست ركعت تراویح خوانده می شد پس ثابت كنند كه اصحاب پیغمبر صلی الله علیه وسلم در زمان حضرت عثمان و حضرت علی رضی الله عنه هشت ركعت خوانده اند وتا قیامت هم نمی توانند ثابت كنند .  

سنت خلفای راشدین نیز مانند سنت پیغمبر صلی الله علیه و سلم واجب العمل است: پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: «من یعش منكم فسیرى اختلافا كثیرا فعلیكم بسنتی و سنة الخلفاء الراشدین المهدیین عضوا علیها بالنواجذ » كسی از شما زنده بماند به زودی اختلاف زیادی خواهد دید لذا بر شما لازم است كه به سنت من وسنت خلفاء راشدین كه هدایت یافته اند چنگ بزنید و آن را با دندانهای نواجذ محكم بگیرید (المستدرك على الصحیحین للحاكم مع تعلیقات الذهبی فی التلخیص - (1 / 174) . نزد محققین از فقها و اصولیین سنت آن است كه رسول الله صلی الله علیه وسلم یا خلفاء راشدین بر آن مواظبت كنند. زیرا لفظ علیكم كه در حدیث آمده است از نظر وضع بر لزوم دلالت دارد، واز نظر لغت معطوف در حكم معطوف علیه می باشد ، لذا از این حدیث ثابت می گردد كه عمل بر سنت خلفاء نیز مانند سنت رسول الله صلی الله علیه وسلم لازم است وبین این دو تفاوت قائل شدن درست نیست و جمله « عضوا علیها بالنواجذ» نیز به هر دو سنت راجع است و نشان دهنده این مطلب است كه هر دو سنت برابرند و با هر دو به طور یكسان رفتار می شود .

شخصیت حضرت عمر رضى الله عنه: « عَنْ حُذَیْفَةَ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ كُنَّا جُلُوسًا عِنْدَ النَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ إِنِّی لَا أَدْرِی مَا بَقَائِی فِیكُمْ فَاقْتَدُوا بِاللَّذَیْنِ مِنْ بَعْدِی وَأَشَارَ إِلَى أَبِی بَكْرٍ وَعُمَرَ »(سنن الترمذی - (12 / 122) . از حضرت حذیفه رضی الله عنه روایت است كه رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: همانا من نمی دانم چند مدت در میان شما باقی خواهم ماند پس به دو نفری كه بعد از من هستند یعنی ابوبكر و عمر رضی الله عنهما اقتدا بكنید. در این حدیث نیز رسول الله صلی الله علیه وسلم به امتش دستور داده  كه از حضرت ابوبكر رضی الله عنه وحضرت عمر رضی الله عنه پیروی بكنند و بر سنت وروش آن ها عمل بكنند .

دار الافتاء مدرسه دینی دار القرآن سراوان . مولوی عبد الصمد غیاثی

امتیاز بدهید :